Zorginstituut Nederland werkt hard mee aan passende zorg. De zorg voor iedereen goed, toegankelijk en betaalbaar houden staat centraal in al ons werk. Onze belangrijkste opdracht is om te komen tot passend pakketbeheer.
Het Zorginstituut werkt op verschillende manieren aan passende zorg
Het Zorginstituut heeft meerdere taken om te komen tot passende zorg. Met passend pakketbeheer bijvoorbeeld, stellen we niet alleen meer de vraag of zorg werkt en voor wie, maar stellen we ook voorwaarden aan de manier waarop de zorg mag worden gegeven en door wie. Ook werken we aan een pakketagenda, met meer dan 50 behandelingen, geneesmiddelen en hulpmiddelen waarvan eind 2025 duidelijk moet zijn of en hoe ze in de basisverzekering komen of erin mogen blijven. En welke afspraken dan gelden om passende zorg voor patiënten te kunnen garanderen.
Wij denken en praten mee over het inkopen en contracteren van passende zorg. We verzamelen goede voorbeelden van passende zorg om deze verder te kunnen brengen en signaleren de grootste pijnpunten op een aantal grote zorggebieden.
Passende zorg in de basisverzekering
Het Zorginstituut beheert het basispakket van verzekerde zorg. Wij werken eraan dat zorg via de basisverzekering voor iedereen goed, toegankelijk en betaalbaar is. Dit wil overigens niet zeggen dat we zicht en grip hebben op álle zorg die het basispakket inkomt. Voor het merendeel van alle zorg bepalen zorgverleners en zorgverzekeraars zelf of het vergoed moet worden. Hierdoor komt veel zorg snel beschikbaar, maar bij veel behandelingen is het helemaal niet zeker of ze echt werken en voor wie ze het beste werken. Het wetenschappelijk bewijs daarvoor ontbreekt. Zo kan onnodige zorg ontstaan en daar is niemand bij gebaat: de patiënt niet en de samenleving niet. Met meer passende zorg in de basisverzekering werken we eraan dat alleen zorg wordt vergoed als vaststaat dat die werkt en waarbij er afspraken zijn dat alleen patiënten voor wie de zorg werkt deze krijgen. Het Zorginstituut let hier al op bij alle geneesmiddelen en bij nieuwe behandelingen die na een positief standpunt van ons in de basisverzekering komen. Met de afspraken uit het Integraal Zorgakkoord (IZA) zetten we extra stappen naar passende zorg in de basisverzekering.
Passend pakketbeheer
We werken niet meer alléén aan pakketbeheer, maar aan passend pakketbeheer. Het belangrijkste verschil: passend pakketbeheer gaat niet alleen over de vraag of zorg werkt en voor wie, maar stelt ook voorwaarden aan de wijze waarop zorg mag worden gegeven en door wie. Passend pakketbeheer geldt sinds 2022 al voor alle nieuwe zorg die we beoordelen voor toelating tot de basisverzekering. Ook gaan we vaker zorg opnieuw beoordelen die al langer in de basisverzekering zit en waarvan niet zeker is of het echt werkt.
Met passend pakketbeheer stellen we ook eisen aan hoe de zorg wordt geregeld, welke patiënten ervoor in aanmerking komen en wie die zorg mag leveren. Dit doen we samen met zorgverleners, vertegenwoordigers van patiënten en zorgverzekeraars. Zij vertalen de voorwaarden in afspraken die in de praktijk iedereen duidelijkheid bieden. Voor de arts die zo beter uitleg kan geven aan de patiënt. Voor de patiënt die zo beter begrijpt dat niet elke behandeling zin heeft. En voor de zorgverzekeraar die beter zorg kan inkopen. De voordelen van deze aanpak zijn groot. De druk op het personeel in de zorg wordt minder als er minder onnodige zorg wordt verleend. En er kan zo meer geld gaan naar zorg die écht het verschil maakt voor iemands gezondheid en kwaliteit van leven.
Pakketbeheer met afspraken over 'gepast gebruik'
Het is belangrijk dat behandelingen die uit de basisverzekering worden vergoed écht werken en passen bij wat de patiënt nodig heeft. En dat deze zo passend mogelijk worden ingezet. Als onderdeel van passend pakketbeheer maken we daarom afspraken over 'gepast gebruik'. Dat betekent dat we niet alleen kijken naar of zorg werkt en voor wie, maar dat er ook voorwaarden zijn aan de wijze waarop zorg mag worden gegeven, waar en door wie. Daarom werken we met beroepsgroepen, patiëntenorganisaties en zorgverzekeraars aan afspraken over gepast gebruik.
Pakketagenda passende zorg
Een belangrijk onderdeel van passend pakketbeheer en een van de afspraken van het IZA is de pakketagenda passende zorg. Op de pakketagenda staan meer dan 50 behandelingen, geneesmiddelen en hulpmiddelen waarvan eind 2025 duidelijk moet zijn of ze in de basisverzekering komen of erin mogen blijven. En welke afspraken dan gelden om passende zorg aan patiënten te kunnen garanderen. De onderwerpen op de agenda gaan over ziekenhuiszorg, huisartsenzorg, ggz en langdurige zorg. 13 onderwerpen hebben de label ‘maatschappelijk belangrijk’ gekregen omdat er met goede afspraken grote verbeteringen mogelijk zijn. En voorbeeld: palliatieve zorg. Iedereen is het erover eens dat dit zéér belangrijke zorg is in de laatste levensfase. Het liefst geef je die zorg ook thuis. Maar wat als iemand geen netwerk van familie, vrienden of buren heeft? Is het dan niet beter om die zorg in een instelling te geven? En welke afspraken maak je daarover? Waar het gesprek nu over zal gaan is hoe we dit goed met elkaar gaan regelen. Het zijn de zorgverleners, patiëntenvertegenwoordigers en zorgverzekeraars die palliatieve zorg thuis op de pakketagenda hebben geplaatst.
Ga voor meer informatie naar de pagina 'Pakketagenda passende zorg'.
Contractering passende zorg
In Nederland is iedereen verzekerd voor zorg. Zorgverzekeraars vergoeden zorg uit de basisverzekering en kopen elk jaar voldoende zorg in door contracten af te sluiten met zorgorganisaties, zoals ziekenhuizen en huisartsen. Betaling van zorg gebeurt tot nu toe veelal op basis van aantallen. Denk aan een bepaald aantal operaties of behandelingen. Maar op deze manier loont het dus om vooral veel behandelingen te verrichten. Een ‘verkeerde prikkel’ heet dat. De hoeveelheid zorg zou alleen gebaseerd moeten zijn op wat nodig is voor de patiënt, niet op wat loont. Met elkaar werken we nu toe naar het inkopen en contracteren van passende zorg. En dat gaat voor best wat veranderingen zorgen. Bijvoorbeeld als bepaalde handelingen wel kunnen worden gefinancierd, wat nu niet het geval is. Zoals een langer gesprek tussen patiënt en arts.
In 2024 beginnen zorgverzekeraars met het inkopen en contracteren van passende zorg voor het verzekeringsjaar 2025. Tot dan moeten zorgverzekeraars, zorginstellingen en betrokken overheden zoals de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) nog veel met elkaar afspreken en regelen. Wij denken en praten mee vanuit onze taak als pakketbeheerder. Om passende zorg te versnellen publiceerde het programma Passende zorgpraktijken begin september 2024 een handreiking. Deze bevat praktische inzichten over het contracteren van passende zorg en met actuele praktijkvoorbeelden van passende zorg die al gecontracteerd zijn. Er is ook een kort stappenplan om zorginkopers en zorgverkopers snel op weg te helpen bij het kiezen van een nieuwe contractvorm.
Signalementen Passende zorg
‘Iedereen wil oud worden, maar niemand wil het zijn’, is een bekende uitdrukking. Langer leven wil bijna elk mens, maar bij een steeds oudere bevolking horen helaas ook een toename van ziektes. De vergrijzing is de belangrijkste oorzaak dat inmiddels de helft van alle Nederlanders kanker krijgt. En ook de forse groei van het aantal mensen met hart- en vaatziekten heeft met de vergrijzing te maken, met leefstijl als goede tweede oorzaak. De vergrijzing drukt ook op de langdurige zorg, want er komen steeds meer hulpbehoevende ouderen terwijl er niet meer zorgpersoneel bijkomt.
Binnen de zorg voor mensen met kanker, hart- en vaatziekten, de langdurige zorg en de ggz wordt hard gewerkt aan oplossingen om aan iedereen zorg te kunnen blijven bieden. Tot dusver ontbrak een goed overzicht van precieze pijnpunten en daarom werkt het Zorginstituut aan ‘Signalementen Passende zorg’ voor deze 4 grote zorgsectoren. De signalementen bieden een ‘helicopterview’ waar de grootste uitdagingen zitten, met welke oplossingen al wordt gewerkt en welke stappen er nog nodig zijn op lokaal, regionaal en landelijk niveau.
Het Zorginstituut maakt de signalementen samen met zorgverleners, vertegenwoordigers van patiënten en zorgverzekeraars. Met elk rapport dat verschijnt begint het échte werk pas: de uitvoering van de afspraken die erin staan om passende zorg met elkaar te regelen voor mensen met kanker, hart- en vaatziekten, mensen in de langdurige zorg en in de ggz.
Passende zorg verbetertrajecten
De Passende zorg verbetertrajecten komen voort uit de Zinnige Zorg verbetersignalementen. Omdat het implementeren van verbeterafspraken leidt tot daadwerkelijke veranderingen die bijdragen aan passende zorg, is eind 2023 de naam veranderd van Zinnige Zorg naar ‘Passende zorg verbetertrajecten’. Samen met betrokken partijen werken we aan een groot aantal verbetertrajecten die bijdragen aan nog betere kwaliteit van zorg voor patiënten. De betrokken partijen hebben zich verbonden aan de verbeterafspraken die in deze trajecten zijn gemaakt. De meeste trajecten zitten op dit moment in de evaluatiefase.
U vindt alle trajecten per zorggebied op de pagina 'Overzicht Passende zorg verbetertrajecten'.
Passende zorgpraktijken
We doen het allemaal weleens: iets afkijken en overnemen van een ander omdat we zien dat hun idee of aanpak werkt. En eigenlijk is dit in een notendop wat een passende zorgpraktijk is: een goedwerkend voorbeeld van zorg die zo georganiseerd is dat de juiste zorg op de juiste plek wordt geboden. Eind 2023 startte het programma ‘Passende zorgpraktijken’ om goedwerkende voorbeelden van passende zorg beschikbaar te maken voor zorgprofessionals verleners en zorgverzekeraars. Eind 2024 hebben het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het Zorginstituut ervoor gekozen om het programma in de huidige vorm te stoppen.
De resultaten van het programma zijn te vinden op de pagina 'Passende zorgpraktijken'.
Tijdlijn 2020 - 2040
Op 24 april 2025 publiceerden wij het eindadvies Passende zorg voor fysio- en oefentherapie. Het Zorginstituut adviseert dat op dat moment geen andere vergoeding mogelijk is voor de eerstelijns fysio- en oefentherapie.
Eindadvies 'Passende aanspraak fysio- en oefentherapeutische zorg'.
Op 31 maart 2025 publiceerden we het 'Signalement passende zorg voor mensen met kanker: omgaan met kanker in en buiten de spreekkamer'. Hierin beschrijven we knelpunten en oplossingen in het omgaan met kanker, met de focus op gezondheid en gezondheidswelzijn. Ook benadrukken we het belang om kanker te voorkomen.
Signalement passende zorg voor mensen met kanker: omgaan met kanker in en buiten de spreekkamer
Op 11 juni 2024 publiceerden we het 'Signalement Passende zorg voor mensen met kanker: waardegedreven oncologische zorg'. Hierin laten we zien wat de maatschappij kan bijdragen om de zorg voor mensen met kanker toekomstbestendig te maken. De focus ligt op de inzet van dure medische technologie, dure geneesmiddelen en gezamenlijke besluitvorming.
Signalement Passende zorg voor mensen met kanker: waardegedreven oncologische zorg
Op 22 november 2023 publiceerden wij het Signalement passende zorg voor mensen met psychische problemen. In dit signalement beschrijft Zorginstituut Nederland de knelpunten van de huidige zorgsituatie voor mensen met psychische problemen. Ook benoemen we de gewenste passende zorgsituatie en geven we adviezen en oplossingsrichtingen om daar te komen.
Signalement passende zorg voor mensen met psychische problemen.
Op 29 augustus 2023 heeft het Zorginstituut het 'Signalement passende zorg voor mensen met hart- en vaatziekten' naar de minister gestuurd en gepubliceerd.
Signalement passende zorg voor mensen met hart- en vaatziekten.
Zorginstituut Nederland heeft samen met zorgprofessionals, Patiëntenfederatie Nederland en zorgverzekeraars een pakketagenda opgesteld. Hierop staan onderwerpen die passende zorg moeten bevorderen en niet-passende zorg moeten tegengaan.
Publicatie Pakketagenda passende zorg 2023-2025.
Het Zorginstituut wil met het passend pakketbeheer bijdragen aan goede, toegankelijke en betaalbare zorg. Op 11 april 2023 publiceerden wij onze visie op passend pakketbeheer.
Visiedocument Pakketbeheer als solide basis voor passende zorg.
Op 26 september 2022 heeft het Zorginstituut het 'Signalement Passende zorg voor mensen met kanker: netwerk- en expertzorg' naar de minister gestuurd en gepubliceerd.
Signalement Passende zorg voor mensen met kanker: netwerk- en expertzorg.
De eerste stap is een inventarisatierapport dat wordt voorgelegd aan de WAR en de ACP. In de zomer van 2022 volgt een beschrijving van de meerwaarde door de betrokken partijen.
Begin 2023 is er een advies uitgebracht aan de minister van VWS.
Meer over het advies Passende Aanspraak Fysio- en Oefentherapeutische Zorg (PAFOZ).
In dit kader staat een set afspraken om passende zorg in de praktijk te kunnen brengen, met brede maatschappelijk steun.
Ruim 6 weken lang riepen we iedereen in Nederland op om mee te denken over de zorg van morgen. Onder de #DeZorgVanMorgen barstte het gesprek op social media los. Via media-aandacht en sociale media wisten we rond de 10 miljoen Nederlanders te bereiken. Op de sociale media kregen we ongeveer 80.000 reacties. Meer dan 20.000 inhoudelijke bijdragen over de zorg van morgen kwamen bij ons binnen. De grootste winst is dat het gesprek over de toekomst van de zorg écht op gang is gekomen. De bereidheid om met elkaar na te denken – binnen de zorg en daarbuiten – wat we anders moeten doen, is nog nooit zo groot geweest.
Op 9 juni 2021 vond de 'Dialoog Passende zorg' van de Kwaliteitsraad (KR) plaats. Ruim 100 patiëntenvertegenwoordigers, artsen, verpleegkundigen, zorgprofessionals, zorgverzekeraars, zorgbestuurders en beleidsmakers wisselden van gedachten over dilemma’s en oplossingen om passende zorg met elkaar in de praktijk te brengen. Deze waardevolle input is door de Kwaliteitsraad verwerkt in een advies aan het Zorginstituut over welke volgende stappen nodig zijn om passende zorg in Nederland te stimuleren en realiseren. De Kwaliteitsraad heeft dit advies eind juli 2021 aangeboden aan de Raad van Bestuur van het Zorginstituut.
In Zorginstituut Magazine van juli 2021 verscheen een artikel over de Dialoog Passende Zorg: Hoopvolle beweging naar passende zorg. Het artikel is een uitgebreid verslag van de bijeenkomst. Om een snelle indruk te krijgen van wat tijdens de bijeenkomst is besproken, kunt u ook het beeldverslag bekijken.
Op 20 mei 2021 stuurden we samen met de NZa een open brief naar tientallen bestuurders in de zorg. We nodigden hen uit om mee te denken over Passende zorg en hun kennis en praktijkvoorbeelden te delen. Vanuit deze brief zijn meerdere overleggen geweest waarin we samen de koers hebben bepaald.