Passende zorg voor mensen met psychische problemen

Signalement passende zorg voor mensen met psychische problemen: niemand kan het alleen

In november 2023 heeft het Zorginstituut een signalement gepubliceerd over passende zorg voor mensen met psychische problemen. In dit signalement beschrijven we de knelpunten van de huidige situatie van de zorg voor mensen met psychische problemen. Ook benoemen we wat de gewenste passende zorg inhoudt en geven we adviezen en oplossingsrichtingen om daar te komen. Het signalement is geschreven na uitgebreid literatuuronderzoek en tientallen gesprekken met partijen in de geestelijke gezondheidszorg (ggz), eerstelijnszorg en het sociaal domein. Als vervolg op het signalement gaat het Zorginstituut als regiehouder afspraken maken met betrokken organisaties om de oplossingsrichtingen te realiseren en de voortgang te monitoren. Tot slot willen we half 2025 over de voortgang rapporteren aan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Signalement passende zorg voor mensen met psychische problemen: niemand kan het alleen.

Andere activiteiten om passende zorg te versnellen

Naast de regie op de oplossingsrichtingen uit het signalement gaat het Zorginstituut aan de slag met een aantal activiteiten om passende zorg te versnellen voor mensen met psychische problemen. 

• Passende zorgpraktijken: met het programma ‘Passende zorgpraktijken’ wil het Zorginstituut passende zorg versnellen door goede voorbeelden uit de praktijk te verzamelen. Goede voorbeelden hebben zichtbare gevolgen op meer mensgerichte, houdbare en duurzame zorg. De ggz is een van de sectoren die gekozen is om als eerste te inventariseren. 
• Pakketagenda: het Zorginstituut gaat verschillende ggz-onderwerpen onderzoeken om passende zorg te bevorderen en niet-passende zorg tegen te gaan. Zo staat op de pakketagenda onder andere psychologische zorg bij somatische ziekte, dagbehandeling of deeltijdbehandeling in de ggz en psychische zorg voor transgenderpersonen.
• Kwaliteitstransparantie ggz: verschillende partijen in de ggz werken eraan om leer- en verbeterprocessen in de ggz op te schalen en transparanter te maken. Het doel is dat zorgprofessionals op grote schaal van elkaar leren. Zo verbetert de kwaliteit van de zorg en wordt deze meer passend. Als procesbegeleider stimuleert het Zorginstituut de samenwerking tussen partijen en de voortgang van het project.  

Uitgangspunten passende zorg voor cliënten en hun naasten

Passende zorg stelt de gezondheid van mensen centraal en niet de ziekte. Het doel is dat de zorg bijdraagt aan een verbetering van functioneren, gezondheid en kwaliteit van leven. Bijvoorbeeld doordat mensen beter kunnen omgaan met hun klachten of ondersteuning krijgen bij zelfmanagement. Of doordat ze goede voorlichting krijgen over mogelijke oplossingen rond hun hulpvraag.

Uitgangspunten voor passende zorg aan mensen met psychische problemen zijn:

• In alle leefomgevingen van onze samenleving wordt mentale gezondheid en veerkracht bevorderd. Voorbeelden van leefomgevingen zijn gezinssituatie, school, werkomgeving, sportvereniging en vriendenkring.  
• Vanuit het sociaal domein wordt samenhangende en laagdrempelige ondersteuning geboden aan mensen met psychische problemen. Denk aan hulp vanuit steunpunten van gemeenten of via lotgenoten en ervaringsdeskundigen in de wijk.
• Het sociaal domein, de huisarts en ggz helpen mensen met psychische problemen bij het vinden van de juiste zorg en ondersteuning. 
• Het sociaal domein, de huisarts en ggz leveren integraal en waardegedreven zorg.

Maatschappelijk belang van passende zorg voor mensen met een psychische problemen

In Nederland hebben veel mensen te maken met psychische problemen met een grote impact op hun dagelijks functioneren. Uit onderzoek van het CBS blijkt dat ongeveer 11-12% van de bevolking van 12 jaar en ouder zich psychisch ongezond voelt. Uit het NEMESIS-2 onderzoek (2010) is bekend dat jaarlijks ongeveer 1,9 miljoen mensen tussen de 19 en 64 jaar een psychische aandoening hebben. Het gaat hierbij om mensen met angststoornissen, stemmingsstoornissen, middelenstoornissen (verslaving) en aandachtstekort- of gedragsstoornissen. Uit deze groep komen ruim 1 miljoen mensen in de huisartsenpraktijk of in de ggz terecht. De maatschappelijke kosten van psychische problemen zijn hoog, denk bijvoorbeeld aan professionele zorg, zorg door naasten, verlies van arbeidsproductiviteit en ziekteverzuim door arbeidsongeschiktheid. Ook worstelt de ggz net als de rest van de zorg met krapte op de arbeidsmarkt. En vaak zijn de wetten, regels en manieren van financieren voor het bieden van passende zorg erg ingewikkeld. Ook dat zijn onderwerpen die onderdeel zijn van passende zorg.

Voor informatie

Voor meer informatie over ‘Passende zorg voor mensen met psychische problemen’ kunt u een e-mail sturen naar:

Sarah Prins (projectleider)
E-mail: sprins@zinl.nl

Planning

Belangrijke stappen in het traject ‘Passende zorg voor mensen met mensen met een psychische stoornis’.

Stappen	Datum
Start onderzoek en gespreksrondes	december 2021
Publicatie signalement	november 2023
Agenderen oplossingsrichtingen	continu
Voortgangsrapportage oplossingsrichtingen	half 2024

Betrokken partijen

Passende zorg gaat ons allemaal aan. Bij dit passende-zorgtraject betrekken we zoveel mogelijk organisaties uit de ggz, waaronder patiëntenverenigingen en zorgverleners. Ook betrekken we andere relevante partijen uit de zorg en het sociaal domein, zoals gemeenten, zorgverzekeraars en de overheid.

Passende zorg

De zorg dreigt zelf ziek te worden. Steeds meer mensen hebben vaker en langer zorg nodig. Kosten blijven stijgen. Het enige dat krimpt is het aantal mensen dat in de zorg wil werken. Als we niets doen, kan niet meer iedereen zorg krijgen. Met Passende zorg willen we dit veranderen. Passende zorg is een aanpak om ervoor te zorgen dat iedereen ook in de toekomst goede zorg kan krijgen. Dat is zorg die werkt en waarbij patiënt en zorgverlener samen beslissen. Het gaat om een ommezwaai in ons denken over zorg. Minder focus op ziekte en behandeling. En meer inzet op gezondheid en wat iemand wel kan. We willen het gesprek in de hele samenleving op gang brengen, want zorg gaat ons allemaal aan. Iedereen moet andere keuzes maken: patiënten, zorgaanbieders, zorgverzekeraars én de overheid. Dit doen we vanuit de 4 principes van passende zorg.