Onderzoeksrapport: Wat leren we van de introductie van de Da Vinci robot?

Medisch-technologische innovaties, zoals robotchirurgie, ontwikkelen zich in een hoog tempo. Dat brengt kansen en uitdagingen met zich mee. Na 20 jaar toenemend gebruik van robotchirurgie (specifiek de Da Vinci operatierobot) hebben diverse betrokken stakeholders en het publiek gereflecteerd op het gebruik van de Da Vinci robot. Aan de hand van een interactief onderzoek is gediscussieerd over de lessen die we kunnen leren over gepaste toepassing en opschaling van deze technologie als voorbeeld van een veelbelovende medisch-technologische innovatie.

Het doel van deze verkenning was, om te reflecteren en te leren op welke wijze introductie en opschaling van medisch-technologische innovaties kan plaatsvinden. Om deze vraag te beantwoorden is door chirurgen, ziekenhuisbestuurders, zorgverzekeraars, onderzoekers, de fabrikant, beleidsmakers en het brede publiek kritisch gediscussieerd op 3 thema’s: bewijsvoering, bedrijfsvoering en de rolverdeling tussen partijen voor de inzet van robotchirurgie. Daarnaast zijn concrete lessen getrokken voor de ontwikkelingen binnen robotchirurgie en vergelijkbare medisch-technologische innovaties. Ook zijn aanbevelingen geformuleerd voor toekomstig onderzoek.

Bewijsvoering

Vertegenwoordigers van stakeholders zijn het erover eens dat de veiligheid van de technologie moet zijn aangetoond voorafgaand aan de introductie. Ook vinden de respondenten, dat de uitkomstmaten voor het aantonen van de meerwaarde van een innovatie én met verschillende stakeholders, én in een vroeg stadium moeten worden afgestemd. Voor het brede publiek zijn patiëntgerichte uitkomsten het belangrijkst. Daarnaast benadrukte het brede publiek, dat de kosten voor de gezondheidszorg moeten meewegen. Innovaties moeten vanuit het maatschappelijk perspectief worden beoordeeld. Er valt volgens de respondenten een belangrijke les te leren, namelijk dat de meerwaarde moeten worden aangetoond door gecoördineerd evaluatieonderzoek, uitgevoerd in een samenwerkingsverband tussen meerdere Nederlandse ziekenhuizen. Ook moet continu evaluatie plaatsvinden, om zowel de aanschaf als de indicatie-uitbreiding en de opschaling ervan te verantwoorden en gepast gebruik te waarborgen.

Bedrijfsvoering

Zorgvuldige introductie en opschaling van robotchirurgie is gebaat bij samenwerking tussen ziekenhuizen. Alle stakeholders en het publiek vinden samenwerking gericht op bedrijfsvoering wenselijk. Alleen het lukt momenteel nog niet goed om het gezamenlijke volume en de toepassingsgebieden van een (dure) innovatie te coördineren. Dit komt volgens de respondenten onder andere door de strategische overwegingen, die meespelen bij de aanschaf en indicatie-uitbreiding van innovaties door medisch specialisten en individuele ziekenhuizen in een concurrerende markt. Het publiek vindt het wenselijk dat ziekenhuizen meegaan met nieuwe ontwikkelingen, maar dat wel kritisch gekeken moet worden naar de maatschappelijke meerwaarde.

Rolverdeling tussen partijen

Betrokken stakeholders en het brede publiek zijn voorstanders van gecoördineerde introductie en opschaling van medisch-technologische innovaties in Nederland. De geconstateerde les is, dat nog onduidelijk is op welke wijze deze gedeelde wens moeten worden gerealiseerd. Beleidsmakers vinden dat hun functie niet vraagt om zich uit te spreken over de inhoudelijke meerwaarde van specifieke innovaties. Zij verwachten dat zorgverzekeraars deze rol vervullen. De zorgverzekeraars hebben echter niet het gevoel dat ze veel invloed hebben op, of sturing kunnen geven aan de introductie van medisch-technologische innovaties, zoals robotchirurgie. De vraag is dan ook, of coördinatie moet plaatsvinden door één afzonderlijk orgaan of dat ziekenhuizen en zorgverzekeraars dit onderling moeten aanpakken.

Blik naar toekomstig onderzoek

Een aanbeveling is om meer en vaker interactief onderzoek in te zetten bij het stimuleren van maatschappelijke discussie over de introductie van technologische innovaties in de zorg én over de rol en verantwoordelijkheid van diverse partijen hierin.