Blog Kwaliteitsraad #1: De onzichtbare slachtoffers van het coronavirus
Wat observeert of ervaart de Kwaliteitsraad deze dagen? Lees het in de serie blogs over corona van de Kwaliteitsraad.
De hele samenleving en gezondheidszorg is ondergedompeld in de coronacrisis. Er gebeurt heel veel goeds: zorgverleners trekken alles uit de kast, improviseren met grote professionaliteit, zorgorganisaties laten enorme solidariteit zien, beleidsinstanties gaan met souplesse met regels om, veel patiënten schorten hun niet-corona zorgvragen op en burgers schikken zich in draconische maatregelen en steunen zorgmedewerkers en kwetsbare mensen op allerlei warme manieren. De zwaarst getroffen coronapatiënten en hun naasten staan centraal in alle acties; begrijpelijk en terecht.
Onzichtbare groep
Maar er is ook een onzichtbare groep coronaslachtoffers. Mensen van wie een electieve operatie wordt uitgesteld, van wie de behandeling in de geestelijke gezondheidszorg is stopgezet of die geen goede begeleiding in hun allerlaatste levensfase krijgen. En cliënten in de gehandicaptenzorg die zonder dagbesteding zitten, ouderen in verpleeghuizen die vereenzamen en hulpverleners die getraumatiseerd raken.
Ook buiten het zorgdomein vallen onzichtbare slachtoffers. Mensen die werkloos worden of wiens onderneming failliet gaat, daardoor lichamelijke en psychische problematiek ontwikkelen, en wellicht suïcide plegen, mensen die in armoede terecht komen, een burn-out krijgen, kinderen in onveilige thuissituaties en mantelzorgers die het niet meer volhouden.
Een zo goed mogelijk leven kunnen leiden
We hebben als Kwaliteitsraad van het Zorginstituut een half jaar geleden een visie op kwaliteit van zorg uitgebracht. We stelden dat professionals ‘veilige en zinvolle zorg willen bieden, die de patiënt helpt een zo goed mogelijk leven te leiden. En dat tegen acceptabele maatschappelijke kosten.’ We stelden ook dat goede zorg de mogelijkheden en gezondheid voor eigen regie, sociale activiteiten en persoonlijke zingeving van patiënten moet versterken. Hoe dat eruitziet, is afhankelijk van de waarden en normen van alle betrokkenen over wat zij als een goed leven zien. Het is een ‘afweging van persoonlijke, professionele en maatschappelijke waarden’, zeiden we. En we stelden dat kwaliteit over samen leren en verbeteren moet gaan.
Als we deze zinnen op dit moment lezen, lijken het in eerste instantie comfortabel abstracte teksten uit een eerder tijdperk. Maar als we er even bij stilstaan, dan blijkt deze visie juist nu actueel. Voor de zichtbare slachtoffers speelt allereerst de weging welke maatregelen bijdragen aan een goed leven nadat de acute verschijnselen verdwenen zijn. Nu al wordt deze afweging dagelijks gemaakt en zijn er ethische commissies opgericht voor de ingewikkelde vraagstukken die zich daarbij voordoen. Maar daarmee zijn we er niet. We zullen de komende tijd ook stil moeten gaan staan bij de onzichtbare slachtoffers van het coronavirus. Hoe kunnen we hen in de gelegenheid stellen weer zelfstandig hun keuzes te maken, autonomie te ervaren, betekenisvolle sociale contacten te onderhouden en een zinvol leven te leiden? Hoe bieden we hen goede zorg? Hoe voorkomen we dat mensen afglijden in ellende?
De rol ligt bij ons allen
Natuurlijk is het goed in deze crisisfase alle noodzakelijke maatregelen te nemen om het aantal zichtbare coronaslachtoffers te beperken, maar bovenstaande dilemma’s vragen ook antwoorden. We moeten de onzichtbare coronaslachtoffers niet vergeten. Ook zij willen een gezond leven en ook zij verdienen goede en toegankelijke zorg indien nodig. Doen we dat te laat, dan is de schade voor de algehele gezondheidzorg en de samenleving niet te overzien.
Daarbij ligt er een rol bij ons allen, zorgverleners, burgers, beleidsmakers en vele anderen. Maar ook bij publieke organisaties. Gezien de complexiteit en gevoeligheid van de thematiek vraagt dat van onze instituties dat zij richting geven bij het beantwoorden van deze vragen, gegeven de verschillende perspectieven op kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van zorg. Het gaat dan in ieder geval om het geluid van de zichtbare slachtoffers, maar ook dat van de onzichtbare slachtoffers van deze crisis.
Henk Nies, Jan Smelik, Jan Kremer
De Kwaliteitsraad van Zorginstituut Nederland is een onafhankelijke raad van deskundigen op het gebied van kwaliteit van zorg. Voor de Kwaliteitsraad ligt de essentie van kwaliteit vooral in het samen leren en verbeteren. Wat goede zorg is wordt bepaald in de maatschappelijke context waarbij afwegingen tussen kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid worden gemaakt. Corona zal ook hierin een gamechanger zijn en het komend jaar onze agenda bepalen. Wat observeert of ervaart de Kwaliteitsraad deze dagen? Dit is het 1e blog in een serie van de Kwaliteitsraad over het coronavirus.