In dit jaarverslag vat Zorginstituut Nederland het jaar 2022 samen. Hierin vertellen we over onze bijdrage aan goede verzekerde zorg voor alle Nederlanders. Dit doen we in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).
Zorginstituut begint het gesprek over #dezorgvanmorgen
Met een korte, opvallende film lanceerde Zorginstituut Nederland in het voorjaar van 2022 de bewustwordingscampagne #dezorgvanmorgen. Iedereen met hart voor de zorg werd via sociale media uitgenodigd mee te denken over de toekomst van de zorg en over noodzakelijke keuzes om zorg goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Verschillende patiënten, huisartsen, verpleegkundigen, medisch specialisten en ook andere hulpverleners buiten de zorg, werkten mee om het gesprek actief op gang te brengen. Met eigen video-testimonials deelden zij hun ervaringen en vertelden over hun keuze voor passende zorg.
De campagne is erin geslaagd het maatschappelijk gesprek over de toekomst van de zorg breed op gang te brengen. Meer dan 20.000 Nederlanders hebben in de campagneperiode actief meegedacht door hun mening en ideeën te delen over hoe we de zorg nu en in de toekomst goed en toegankelijk houden. In totaal zijn ongeveer 10 miljoen Nederlanders de bewustwordingscampagne tegengekomen via media en sociale media.
Passende zorg is de nieuwe norm
De uitweg uit de dreigende zorgcrisis heet passende zorg. Met passende zorg gaat niet meer alle aandacht en geld uit naar ziekte en behandeling, maar worden de organisatie, financiering en het aanbod van zorg meer gericht op preventie, gezondheid en kwaliteit van leven. Van 'voor elke kwaal een behandeling', naar het aanpakken van maatschappelijke oorzaken van ziekte, zoals schuldenproblematiek of onveiligheid. In het Integraal Zorgakkoord (IZA) uit september 2022 wordt passende zorg de norm genoemd voor alle zorg. Dit is in lijn met het advies 'Samenwerken aan Passende zorg: de toekomst is nú' dat het Zorginstituut en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) eind 2020 uitbrachten.
Maatschappelijk draagvlak voor passende zorg
Het eerste halfjaar van 2022 richtten we ons vooral op het creëren van draagvlak voor passende zorg. En het jaar begon meteen goed: het nieuwe kabinet legde half januari in het coalitieakkoord vast dat passende zorg voortaan de norm is. Steeds vaker benaderen partijen ons om mee te denken over hun taken, zoals afgesproken in de Zorgakkoorden. Samen zoeken we naar een nieuwe invulling, en daar gaan we in 2023 volop mee door.
Deze infographic brengt de belangrijkste punten uit het Jaarverslag 2022 van Zorginstituut Nederland in beeld.
Het jaar 2022 in beeld
3 adviescommissies met deskundigen.
4 principes in het Kader passende zorg.
5 Europese landen (inclusief Nederland) doen samen prijsonderhandelingen.
8 subsidies voor veelbelovende zorg.
7 bezwaarschriften ontving het Zorginstituut.
19⁰C is de maximale temperatuur in het gebouw.
21 Woo-verzoeken hebben we afgehandeld.
26% van de Nederlanders is bereid hogere premies te betalen.
27 video-testimonials over hoe de zorg beter zou kunnen, verschenen er.
432,3 fte was de gemiddelde bezetting.
2.000 Nederlanders zijn bevraagd als onderdeel van de campagne.
33.000 mensen ervaren chronische pijn.
80.000 sociale media-berichten in het kader van de campagne #dezorgvanmorgen.
€ 2,9 miljoen per patiënt kost een behandeling met geneesmiddel Libmeldy.
€ 5,0 miljoen is het subsidieplafond voor Samen Beslissen.
€ 33 miljoen en maximaal € 74 miljoen kost de vergoeding van Paxlovid.
Belangrijke resultaten en ontwikkelingen
In 2022 heeft het Zorginstituut hard gewerkt aan het pakket van goede verzekerde zorg. Zo maakten we bijvoorbeeld de zorg bij valpreventie bij ouderen duidelijker en adviseerden we om het coronavirusmedicijn Paxlovid voor medische risicogroepen te vergoeden. Met onze subsidieregelingen stimuleerden we onder andere veelbelovende zorg en samen beslissen. Ook startten we met activiteiten in het kader van passende zorg. Denk aan de campagne #dezorgvanmorgen en de publicatie van het Kader Passende zorg.
We lichten hieronder een aantal voorbeelden uit die in 2022 beeldbepalend waren voor ons werk.
Er komen steeds meer medicijnen beschikbaar voor zeldzame, vaak ernstige ziektes. Deze nieuwe medicijnen, ook wel weesgeneesmiddelen genoemd, zijn meestal duur. Ook is het vaak niet duidelijk bij wie en hoe goed ze werken. Uit ons onderzoek blijkt dat er niet genoeg geld is om afspraken over de inzet van weesgeneesmiddelen goed uit te voeren en dat ze vrijblijvend zijn. Daardoor is het niet bekend of deze middelen zo goed mogelijk worden ingezet. Het is dus belangrijk dat we afspraken over de inzet van weesgeneesmiddelen vaker en beter uitvoeren. Onnodig gebruik van dure weesgeneesmiddelen kan er namelijk toe leiden dat er minder geld overblijft voor andere goede zorg in het basispakket, waarvan we weten dat die écht werkt.
We hebben samen met medicijnautoriteit College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) een plan ontwikkeld om medicijnen eerder beschikbaar te maken voor patiënten. Dit kan door 2 beoordelingen tegelijk uit te voeren: de beoordeling voor vergoeding van medicijnen en de beoordeling of een medicijn op de markt mag komen. Normaal gebeuren deze beoordelingen pas na elkaar. Met deze nieuwe aanpak blijft de beoordeling voor de vergoeding van een medicijn net zo goed en precies als een normale beoordeling, maar is deze wel zo’n 3 maanden eerder klaar.
Het medicijn Saxenda (liraglutide) voor de behandeling van een kleine groep mensen met ernstig overgewicht kan worden vergoed uit het basispakket van de zorgverzekering. De vergoeding geldt alleen voor mensen met een body mass index (BMI) van 35 of hoger die al deelnemen aan de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI). Dit is een programma dat mensen helpt om hun gedrag te veranderen en een gezonde leefstijl te krijgen. Voor mensen met een BMI tussen 35 en 40 geldt verder dat zij 1 van de volgende ziektes moeten hebben: hart- of vaatziekte, slaapapneu of artrose.
Het Deventer ziekenhuis, Radboudumc en Medisch Spectrum Twente ontvangen samen € 8,1 miljoen subsidie van het Zorginstituut en ZonMw. Het geld wordt gebruikt voor onderzoek naar nieuwe behandelingen bij voedselallergie, hersenbloeding en chronische buikklachten. Na afloop van de onderzoeken nemen we op basis van het wetenschappelijk bewijs direct een beslissing of de behandeling werkt. Als dat zo is, wordt de behandeling vergoed uit het basispakket van de zorgverzekering.
We maakten duidelijk welke zorg onder valpreventie valt en of deze zorg wordt vergoed. Ruim een miljoen mensen van 65 jaar en ouder valt namelijk minstens 1 keer per jaar. Hierdoor kunnen zij ernstige verwondingen oplopen, zoals hersenletsel en botbreuken. Dat kan grote invloed hebben op de zelfstandigheid van deze mensen. Ook lopen de kosten hoog op bij valongevallen van ouderen: bijna € 1 miljard per jaar. Met passende valpreventie vallen ouderen minder vaak en raken daardoor ook minder vaak gewond. We stelden vast dat trainingsprogramma’s bij valpreventie effectief zijn en uit het basispakket vergoed kunnen worden.
We adviseerden de minister van VWS om vitamine D-middelen uit het basispakket van de zorgverzekering te halen. Bijna iedereen die vitamine D op recept krijgt, kan overstappen op vitaminen die te koop zijn bij de drogist. Daar zijn ze te koop vanaf € 7,30 per persoon per jaar. Door vitamine D uit het basispakket te halen, kunnen we € 129 miljoen per jaar uitgeven aan zorg waarvoor het wél noodzakelijk is om deze te verzekeren. Bestuursvoorzitter Sjaak Wijma zei hierover: “Vitamine D werkt. Dat staat in dit advies niet ter discussie. Als mensen zorg zelf kunnen betalen, is het niet noodzakelijk om die te verzekeren. Er zijn goede andere mogelijkheden voor vitamine D die voor eigen rekening kunnen komen. Daarom adviseren we de minister van VWS nu om ook de hogere sterktes van vitamine D uit het basispakket te halen.”
Op 17 mei 2022 startten we een bewustwordingscampagne via social media. Via de hashtag #dezorgvanmorgen werd iedereen met hart voor de zorg uitgenodigd mee te praten en met elkaar in gesprek te gaan over de toekomst van onze zorg. Onder andere patiënten, huisartsen, zorgverzekeraars, verpleegkundigen en medisch specialisten werkten hieraan mee.
Ook voerden we een onderzoek uit waarin we Nederlanders vroegen naar hun ideeën over hoe de toekomst van onze zorg eruit moet zien. De meerderheid vond dat er meer aandacht moet gaan naar het verbeteren van een gezonde leefstijl. Tegelijkertijd wil maar 26% hogere premies en belastingen betalen voor de stijgende zorgkosten, maar alleen als daarmee de kwaliteit van zorg voor henzelf goed blijft.
Er is veel kennis over de langdurige zorg, maar die kennis komt in de praktijk niet genoeg op de werkvloer terecht. Maar als we meer en beter kennis met elkaar delen, kunnen mensen die langdurige zorg nodig hebben meer kwaliteit van leven krijgen. Daarom adviseerden we de minister voor Langdurige Zorg en Sport om stappen te nemen, zodat partijen worden geholpen om kennis in de praktijk terecht te laten komen. Meer passende zorg is mogelijk als wetenschappelijke kennis sneller terechtkomt bij zorgprofessionals, mantelzorgers en naasten. Ook moet kennis door ervaring een grotere rol krijgen in het leren en verbeteren binnen de langdurige zorg.
Het medicijn Epidyolex (cannabidiol) werkt goed bij de behandeling van patiënten vanaf 2 jaar met zeldzame vormen van zeer ernstige epilepsie. Cannabidiol is een stof uit cannabis die ervoor zorgt dat patiënten gemiddeld de helft minder epileptische aanvallen hebben. Wij adviseerden daarom om voor deze patiënten cannabidiol na prijsonderhandelingen te vergoeden uit het basispakket van de zorgverzekering. Het is de eerste keer dat het Zorginstituut adviseert om een stof die voorkomt in medicinale cannabis te vergoeden uit het basispakket.
Het Zorginstituut adviseerde de minister van VWS om het medicijn risdiplam (Evrysdi®) voor de behandeling van de erfelijke spierziekte spinale musculaire atrofie (SMA) uit het basispakket van de zorgverzekering te vergoeden. Deze vergoeding geldt alleen voor kinderen en jonge mensen tot 25 jaar. Verder moet de prijs omlaag in de onderhandelingen met de fabrikant: de kosten van een levenslange behandeling met risdiplam zijn € 4 tot 7 miljoen per patiënt.
We adviseerden om het risicovereveningsmodel aan te passen. Risicoverevening is een financieringssysteem om de solidariteit van ons zorgstelsel te bewaken. Met solidariteit bedoelen we dat we ervoor zorgen dat iedereen toegang heeft tot verzekerde zorg. Uit onderzoek blijkt namelijk dat het model in bepaalde situaties een probleem kan vormen voor zorgverzekeraars om passende zorg in te kopen.
Zorgverzekeraars zijn verplicht om iedereen te accepteren die een zorgverzekering wil afnemen: rijk en arm, jong en oud, gezond en ziek. Door die verplichting zijn de kosten die zorgverzekeraars maken niet altijd gelijk verdeeld. Zorgverzekeraars maken hogere kosten als ze veel verzekerden hebben met (ernstige) aandoeningen. Om te zorgen dat het systeem van solidariteit kan blijven bestaan, ontvangen deze zorgverzekeraars een vergoeding via de risicoverevening.
Op vrijdag 16 september 2022 is het Integraal Zorgakkoord (IZA) ondertekend. Dit betekent dat Passende zorg en de inhoud van het IZA beide kunnen rekenen op brede goedkeuring vanuit de zorgsector. “Waar we nu staan, is al een enorme stap voorwaarts. Dat vind ik hoopgevend,” zegt bestuursvoorzitter Sjaak Wijma in een reactie.
Het IZA staat voor het samenwerken aan 1 gezamenlijk doel: onze gezondheidszorg sterk en vitaal houden door in te zetten op passende zorg. De afspraken moeten niet alleen de toegankelijkheid van de zorg waarborgen, maar ook de zorg verduurzamen en de impact op klimaat en leefomgeving verkleinen.
Er moet extra worden ingezet op verbetering van landelijke en regionale netwerk- en expertzorg om alle mensen met kanker passende zorg te kunnen bieden. Dit schrijft het Zorginstituut in het ‘Signalement Passende zorg voor mensen met kanker: netwerk- en expertzorg’. De organisatie van zorg binnen netwerken is de afgelopen jaren toegenomen, maar deze is nog te verdeeld. Het gevolg is dat niet iedereen met kanker de best mogelijke zorg krijgt. Want ook de zorg voor mensen met kanker staat toenemend onder druk. Er zijn flinke uitdagingen. Onder meer door de vergrijzing groeit het aantal mensen dat de diagnose kanker krijgt elk jaar met 2%. Daarnaast is er minder personeel en stijgen de kosten, vooral door nieuwe, dure geneesmiddelen.
Het Zorginstituut adviseerde om het coronavirusmedicijn Paxlovid (nirmatrelvir/ritonavir) voor medische risicogroepen te vergoeden uit het basispakket. Het medicijn heeft meerwaarde bij de behandeling van volwassenen met een coronavirusinfectie en een zeer hoog risico op een ernstige ontwikkeling van de ziekte. Om de gevolgen van een mogelijke najaarsgolf te beperken, adviseerden we ook het medicijn snel beschikbaar te laten komen voor deze patiënten. In november nam de minister van VWS dit advies over.
Een totale borstreconstructie met eigen vetcellen is verzekerde zorg voor vrouwen die een borst moeten laten verwijderen door borstkanker of om het te voorkomen. Aan deze vergoeding zijn meerdere voorwaarden verbonden waaraan zorgaanbieders moeten voldoen om de ingreep te mogen aanbieden en uitvoeren. Het Zorginstituut schat dat jaarlijks tussen de 600 en 900 vrouwen die door borstkanker of uit preventie hun borsten hebben laten verwijderen, recht hebben op de ingreep.
