Vervulling van een kinderwens is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Als een gewenste zwangerschap uitblijft, zijn verschillende vruchtbaarheidsbehandelingen mogelijk. Op deze pagina leggen we uit welke verschillende behandelingen vergoed kunnen worden uit het basispakket van de zorgverzekering. En voor wie de zorg vergoed wordt. We gaan op deze pagina in eerste instantie in op de zorg die beschikbaar is voor mensen met een aanwijsbare of niet-aanwijsbare medische reden voor het uitblijven van de zwangerschap.
Het vruchtbaarheidsonderzoek
Als zwangerschap na ongeveer 1 jaar van onbeschermde geslachtsgemeenschap uitblijft, kun je naar de huisarts gaan. De huisarts stelt je dan een aantal vragen over het verloop van je cyclus, je seksuele relatie en je medische voorgeschiedenis.
De huisarts kan op basis van je antwoorden en eventuele onderzoeken inschatten of de kans op een spontane zwangerschap verlaagd is. De vrouw krijgt dan een verwijzing naar de gynaecoloog voor een vruchtbaarheidsonderzoek. Als er een probleem bij de man lijkt te zijn, wordt hij doorverwezen naar de uroloog.
Een vruchtbaarheidsonderzoek wordt ook wel een oriënterend fertiliteitsonderzoek (OFO) genoemd. Dit onderzoek is bedoeld om stoornissen op te sporen die een zwangerschap in de weg kunnen staan. In de OFO-richtlijn van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie & Gynaecologie (NVOG) is vastgelegd welke onderzoeken mogelijk zijn. Na afronding van het OFO volgt een advies en als dat nodig is een verwijzing voor verdere behandeling.
Als de huisarts reden ziet om je te verwijzen voor een OFO, dan wordt dit onderzoek vergoed uit het basispakket van de zorgverzekering. Een voorwaarde voor deze vergoeding is dat de vrouw niet ouder is dan 43 jaar.
Vergoeding vruchtbaarheidsbehandelingen
Een vruchtbaarheidsbehandeling komt in aanmerking voor vergoeding uit het basispakket als sprake is van een aanwijsbare of niet-aanwijsbare medische reden voor het uitblijven van de zwangerschap. Bij andere factoren, zoals alleenstaand of lesbisch zijn, komt een vruchtbaarheidsbehandeling niet in aanmerking voor vergoeding.
Het is aan de zorgverzekeraar om te bepalen of een verzekerde voldoet aan de voorwaarden voor de vergoeding van de behandeling. Lees meer over de rol en verantwoordelijkheid van de zorgverzekeraar op de pagina Zvw-algemeen: Hoe werkt de Zorgverzekeringswet?
In de volgende lijst lichten we toe welke vruchtbaarheidsbehandelingen mogelijk zijn. Klik op de naam van een behandeling om meer informatie te lezen.
Vruchtbaarheidsbehandelingen
Intra-uteriene inseminatie (IUI) is een methode waarbij zaadcellen met een dun slangetje in de baarmoederholte van de vrouw worden gebracht. Dit gebeurt nadat in een laboratorium de best bewegende zaadcellen uit het sperma zijn gehaald. Soms moet de vrouw hormonen gebruiken om de eirijping en eisprong te bevorderen.
Artsen hebben in een landelijke richtlijn afgesproken dat bij de meeste indicaties 3 tot 6 behandelingen worden gedaan. Als deze behandelingen niet het gewenste resultaat hebben, kan worden overgegaan op ivf. Net als voor andere vruchtbaarheidsbehandelingen geldt voor IUI een leeftijdsgrens van 43 jaar voor de vrouw.
Bij kunstmatige inseminatie met donorzaad (KID) wordt zaad (sperma) uit de spermabank bij de vrouw ingebracht. Dit heet inseminatie. De inseminatie met donorzaad moet plaatsvinden op een van de vruchtbare dagen van de cyclus, rondom de eisprong of ovulatie. Het zaad wordt in de baarmoederholte gebracht na een voorbewerking in het laboratorium. Net als bij IUI worden daar eerst de best bewegende zaadcellen uit het zaad geselecteerd.
Sinds 1 april 2020 worden KID-behandelingen voor vrouwen zonder mannelijke partner vergoed vanuit de ‘Subsidieregeling kunstmatige inseminatie met donorsemen’. Het maakt voor deze vergoeding niet uit of gebruik wordt gemaakt van donorzaad uit een spermabank of van het zaad van een bekende donor. Wel moet een verplichte eigen bijdrage worden betaald. De kosten voor het donorzaad zelf worden niet vergoed en moeten altijd zelf betaald worden.
Bij in vitro fertilisatie (ivf) vindt de bevruchting buiten het lichaam plaats. De zaadcellen van de man en de eicel van de vrouw worden in een laboratorium onder de juiste omstandigheden bij elkaar gebracht. De eicel kan dan worden bevrucht.
De vrouw moet daarvoor eerst hormonen gebruiken, zodat de eicellen rijpen. Als de eicellen rijp zijn worden deze via een punctie uit de eierstokken gehaald. De man moet zaad afgeven. Daaruit worden vervolgens de beste zaadcellen geselecteerd. Meestal worden meerdere eicellen bevrucht en worden de beste embryo’s geselecteerd. Uiteindelijk worden 1 of 2 embryo’s in de baarmoeder geplaatst. De andere embryo’s kunnen worden ingevroren voor een eventuele volgende poging. Zie voor meer informatie over de vergoeding de pagina Ivf en cryo-embryo's (uitleg regelgeving).
De kosten van de eerste 3 ivf- of ICSI-behandelingen per doorgaande zwangerschap worden vanuit het basispakket vergoed. Een doorgaande zwangerschap is een zwangerschap van minimaal 10 weken vanaf het moment van de eicelpunctie. Een poging betekent een geslaagde eicelpunctie. En dus niet het aantal keren dat een embryoterugplaatsing wordt gedaan. Na ontstaan van een doorgaande zwangerschap is er opnieuw recht op vergoeding van een set van 3 ivf-pogingen. Behalve een medische indicatie geldt voor de vergoeding de leeftijdsgrens van 43 jaar voor de vrouw, dat wil zeggen dat de behandeling moet zijn gestart vóór het 43ste jaar.
Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie (ICSI) is een bijzondere vorm van ivf. Bij ICSI wordt voor elke eicel slechts één zaadcel gebruikt. Deze zaadcel wordt in het laboratorium met een speciale naald in de eicel gebracht, waarna bevruchting op kan treden.
De kosten van de eerste 3 ivf- of ICSI-behandelingen per doorgaande zwangerschap worden vanuit het basispakket vergoed. Een doorgaande zwangerschap is een zwangerschap van minimaal 10 weken vanaf het moment van de eicelpunctie. Een poging betekent een geslaagde eicelpunctie. En dus niet het aantal keren dat een embryoterugplaatsing wordt gedaan. Behalve een medische indicatie geldt voor de vergoeding de leeftijdsgrens van 43 jaar voor de vrouw, dat wil zeggen dat de behandeling moet zijn gestart vóór het 43ste jaar.
Bij eiceldonatie staat een vrouw (de donor) onbevruchte eicellen af aan een vrouw die zelf geen goede eicellen (meer) heeft (de ontvanger). Om de eicel te kunnen bevruchten, zijn medische handelingen bij de donor nodig. Deze zijn gelijk aan de handelingen bij een reguliere ivf-behandeling. De eicellen worden met behulp van ivf bevrucht en het ontstane embryo wordt bij de ontvangende vrouw ingebracht.
De kosten van de donor voor eiceldonatie worden op dit moment niet vergoed uit het basispakket van de zorgverzekering, omdat de donor zelf geen medische indicatie heeft. Het deel van de behandeling dat wordt uitgevoerd bij de wensmoeder wordt wel vergoed, zij heeft namelijk een medische indicatie.
Het Zorginstituut heeft onderzocht of de zorgkosten van de donor kunnen worden vergoed uit de basisverzekering van de ontvanger van de eicellen. Meer informatie over dit onderzoek en ons advies hierover aan de minister van VWS, is te vinden op de pagina Advies uitbreiding basispakket met eiceldonatie.
Bij ivf-draagmoederschap wordt een embryo van de wensmoeder ingebracht bij een draagmoeder. De draagmoeder draagt het kind voor de wensouders.
De zwangerschap wordt medisch mogelijk door een hormoonbehandeling en een punctie van de eicellen bij de wensmoeder. De bevruchting vindt buiten het lichaam plaats. Deze behandeling is vergelijkbaar met onderdelen van een ivf-behandeling. De kosten voor dit onderdeel van de behandeling bij de wensmoeder worden vergoed uit het basispakket van de zorgverzekering.
De kosten van de draagmoeder voor ivf-draagmoederschap worden op dit moment niet vergoed uit het basispakket. Het Zorginstituut heeft de minister van VWS geadviseerd om de behandeling wel op te nemen in het basispakket. Meer informatie over dit advies is te vinden op de pagina Advies uitbreiding verzekerde pakket met ivf-draagmoederschap.
Verminderde vruchtbaarheid na noodzakelijke behandeling
Bij sommige medische behandelingen bestaat het risico op het ontstaan van onvruchtbaarheid of sterk verminderde vruchtbaarheid. Bijvoorbeeld na bepaalde buikoperaties of chemotherapie. Als iemand zo’n behandeling moet ondergaan, dan bestaan er mogelijkheden om een eventuele kinderwens na de behandeling toch te kunnen vervullen:
Het eigen zaad kan voorafgaand aan de medische behandeling worden ingevroren. We noemen dit ‘cryopreservatie van semen’.
De eigen eicellen kunnen voorafgaand aan de medische behandeling worden ingevroren. Dit heet ‘vitrificatie van eicellen’.
Voor vruchtbaarheidsbehandelingen geldt het eigen risico. Voor sommige geneesmiddelen die nodig zijn voor de behandelingen moet een eigen bijdrage worden betaald.
